CEZAYİR – Saint Eugene Mezarlığı’ndaki mezarları ve ayrıntılı Hıristiyan mozolelerini geçen Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, “Fransa için ölenler” için bir anıta çelenk koymadan önce yoluna devam etti. Bir an için Cezayir’deki Fransa, en acılı tebaa, Bay Macron’un bu yıl dediği gibi “Akdeniz’in diğer yakasındaki Fransa”yı dolduranların hayaletlerinde aşikardı.
Orta Doğu tarihçisi ve Bay Macron’un bölgedeki özel temsilcisi Gilles Kepel, ağustosböceklerinin yüksek bir korosu Fransız milli marşı “La Marseillaise” ile yarışırken, palmiyeler ve çamların altına bakarak, “ Bana Fransız eyaletlerindeki bir mezarlığı hatırlatıyor.” Bir an durakladı. “Aslında olan buydu.”
132 yıl boyunca, sekiz yıllık acımasız bir savaş 1962’de Fransız kontrolüne son vermeden önce, Cezayir bir sömürgeden daha fazlasıydı. Resmi olarak Fransa’nın bir eyaletiydi ve ulusal ruhun derinliklerine o kadar derinden dokunmuştu ki, 60 yıllık Cezayir bağımsızlığı, ayrılık travmasını dindirmedi. Dönüştürücü projelere verilen 44 yaşındaki Bay Macron, bunu değiştirmeye niyetli.
Bu amaçla, Cumartesi günü sona eren üç günlük bir ziyarette, çok sayıda Fransız-Cezayir ikili ulusunun da dahil olduğu büyük bir delegasyonu ihtiyatlı bir Cezayir’e getirdi. Start-up inkübatörlerini övdü, bir break-dance performansı izledi, Fransız ve Cezayirli generallerin eşi görülmemiş bir toplantısına başkanlık etti ve gaz ve hidrojen geliştirme ve spor gibi alanlarda işbirliğini belirleyen bir “Cezayir Deklarasyonu” imzaladı.
76 yaşındaki Cezayir cumhurbaşkanı Abdelmadjid Tebboune, Macron’un sert söylemiyle çelişen ifadesiz bir monotonlukla yaptığı konuşmada ziyareti “mükemmel, gerekli ve faydalı” olarak nitelendirdi.
Tebboune, Abdelaziz Bouteflika’nın 20 yıllık otokratik yönetimini sona erdiren bir halk ayaklanmasının ardından 2019’da tartışmalı bir seçimle iktidara geldi. Hareket, muazzam petrol ve gaz gelirleriyle desteklenen, özgürlüğü ve fırsatları boğan baskıcı devlet aygıtını kırmayı başaramadı.
Cezayir Cumhurbaşkanı Abdelmadjid Tebboune, Macron’un ziyaretini “mükemmel, gerekli ve faydalı” olarak nitelendirdi. Kredi… Ludovic Marin/Agence France-Presse — Getty Images
Asıl soru, Sayın Macron’un, Cezayirlilerin öfkesine rağmen, geçen yıl “geçmişin ödediği bir yıllık gelir”le geçinmek olarak nitelendirdiği, özünde değişmeyen bir hükümetle ne kadar değişimin mümkün olduğudur. Fransız suçlarına amansız bir odaklanma yoluyla gücün pekiştirilmesini kastediyordu. Aynı zamanda, Bay Macron, “Fransız kolonizasyonundan önce gerçekten bir Cezayir ulusu olup olmadığını” sordu.
Bu ziyaret kısmen ortaya çıkan kargaşanın üstesinden gelme girişimiydi.
Cezayir’in ikinci büyük şehri Oran’da bir restoran sahibi olan Nordin Saoud, “Bir şeyin değişeceğinden şüpheliyim” dedi. “Liderlerimizin hepsi Fransa’da alışverişe gidiyor ve restoranın dışında bir teras inşa etmeme bile izin vermiyor. Herhangi bir sebep verilmedi. Ne yapıyorlar?”
Cezayir’de on yıllardır ülkede nihai otorite olan geniş askeri ve güvenlik ağı nedeniyle herhangi bir aksama yaşanmadı. Polis her yerdeydi. Bu, yaklaşık 1.000 mil Akdeniz kıyı şeridine sahip ve turistlerin kameralar, meraklı gözler ve açıklık getirmesi nedeniyle neredeyse hiç turizmi olmayan bir ülke. Elbette gelir ve istihdam da getireceklerdi.
Macron’un daha fazla Cezayirliyle temasa geçtiği Oran’da alkışlar, savaşın “şehitlerini” hatırlatan münferit tezahüratlarla doluydu ve üstesinden gelmek istediği geçmişe dönük zihniyetin bir hatırlatıcısıydı.
Oran’da yaşayan önde gelen Cezayirli yazar ve entelektüel Kamel Daoud, “Cezayir’de olağan ziyaretler, aynı ritüeller, aynı eski siyasi tüneldi” dedi. “Fakat Oran’da Macron, ülkenin Cezayirli temsilcisiyle bazı diyaloglar yaptı. Macron doğrudan, Tebboune ile iyi bir anlayışa sahip ve bence o, ölü bir ilişkiyi canlandırmak için son şans.”
Cumartesi günü Cezayir Oran’da Macron daha fazla Cezayirli ile temasa geçti. Ancak alkış, savaşın “şehitlerini” hatırlatan münferit tezahüratlarla serpiştirildi. Kredi… Ludovic Marin/Agence France-Presse — Getty Images
Bay Tebboune ile, ülkelerin ulusal arşivlerinin, acı bir şekilde tartışılan bir geçmişi inceleyecek ortak bir tarihçiler komisyonuna tamamen açılması için bir anlaşmaya varıldı. Fransız ve Cezayir’in 500.000 ve 1.5 milyon ölü sayısıyla ilgili tahminleri bile büyük ölçüde birbirinden ayrılıyor.
Mezarlığın dışında duran Macron, “gerçeği ve kabulü” aradığını, ancak 2017’de cumhurbaşkanı olmadan önce Cezayir’de bir Fransız “insanlığa karşı suç” olarak tanımladığı şey için resmi bir özür bir yana, “tövbeyi” reddettiğini söyledi.
Ülkenin üçüncü en büyük Fransızca yayınlanan gazetesi Le Soir d’Algérie, birinci sayfa yorumunda, “Cezayir’de Bay Macron büyük liderlerin cesaretinden yoksundu” dedi ve onu “büyük yalanı” geri almamakla suçladı. “Cezayir Fransa tarafından kuruldu.” Oyalanan derin kırgınlıkların bir göstergesiydi.
Fransa’nın gaza bağımlılığı diğer bazı Avrupa ekonomilerinden çok daha düşük olmasına rağmen, Ukrayna’daki savaşın enerji maliyetlerini artırması ve çeşitlendirmeyi Rus gazından uzaklaştırmaya zorlamasıyla daha da keskin bir şekilde bu, Fransa’nın aşırı büyük bir ulusal çıkarıdır.
Fransa’nın Washington ve Pekin’den sonra üçüncü büyük büyükelçiliği Cezayir’de bulunuyor. Cezayir ile bağlantılı milyonlarca Fransız vatandaşı ve sakini – göçmenler ve çocukları, iki uluslular, 1962’de dağınık bir şekilde ülkelerine geri gönderilen 900.000 “Pied-Noir” Fransız Cezayirlisinin torunları – ülkeyi iç politikanın merkezine yerleştiriyor.
Fransız milliyetçisi aşırı sağ, Cezayir’in kaybını affetmeye pek hazır değil. Büyük şehirlerin kenar mahallelerindeki kasvetli projeler göçmenlerin dışlanmasından bahsediyor. İslamcı terörist saldırılar göçmen karşıtı duyguları sertleştiriyor. Karşılıklı anlaşılmazlığın girdabı derinleşiyor.
Sayın Macron çok sayıda Fransız-Cezayir ikilisinin de dahil olduğu büyük bir heyet getirdi. Kredi… Ludovic Marin/Agence France-Presse — Getty Images
Beşinci Cumhuriyet’in 16. yasama meclisini üç aydan kısa bir süre önce açan, Fransız Ulusal Meclisi’nin 79 yaşındaki duayeni ve aşırı sağ Ulusal Mitingin bir üyesi olan José Gonzalez, “Ben, memleketi Oran’dan ayrılmak zorunda kaldığında sonsuza dek terk edilmişlik duygusuyla yaralanmış bir ruh. “Tarihin fırtınası tarafından vatanımdan koparıldım.”
İyileşmemiş yaraların olağanüstü bir hatırlatıcısıydı.
Hiçbir Fransız cumhurbaşkanı, ilişkiyi yeniden şekillendirmek için Fransa’nın Cezayir’den ayrılmasından sonra doğan ilk Cumhurbaşkanı Macron kadar çaba göstermedi. İlk kez Fransız kuvvetleri tarafından yaygın olarak kullanılan işkenceyi kabul etti ve bağımsızlık savaşında Fransızların yanında savaşan Harkis olarak bilinen yüz binlerce Cezayirli Arap’ın terk edilmesi için af diledi.
Cezayir hakkında hükümetin hazırladığı bir rapor yazan ve Bay Macron’a eşlik eden tarihçi Benjamin Stora, “Tek bir konuşmada veya ziyarette her şeyi tersine çevirmeyeceğiz” dedi. Ama biz tarihi özgürleştirmek, hafızayı özgürleştirmek, delegasyonumuzdaki Fransız-Cezayirlilerin sayısıyla birlikte Fransa’nın bugün gerçekte ne olduğunu daha fazla insanın dolaşması ve göstermesi için özgürleştirmek istiyoruz.”
Macron’a Cezayir asıllı şefler, akademisyenler, parlamenterler, film yönetmenleri ve bakanlar eşlik etti. Tarihçi Bay Kepel, başkanlık uçağında pasaportlar toplanırken bunların yaklaşık dörtte birinin yeşil veya Cezayirli olduğunu fark ettiğini söyledi.
Bir dereceye kadar, Afrika’nın en büyük ülkesi odağını Fransa’dan kaydırdı.
Cezayir kısa süre önce, Çinli işçilerin yardımıyla Cezayir’de (kapasitesi 120.000 kişi olan ve nihai maliyeti bilinmeyen) anıtsal bir Ulu Cami inşa etti, ilkokullarda Fransızca yerine İngilizce öğretimine geniş çaplı bir geçiş emri verdi ve bağları pekiştirdi. Başkan Vladimir V. Putin’in Rusya’sı.
Güvenlik personeli, Macron’un ülkeyi ziyareti öncesinde Perşembe günü Cezayir Ulu Camii’nde devriye gezdi. Kredi… Ludovic Marin/Agence France-Presse — Getty Images
Rusya’nın Ukrayna’daki savaşına gelince, Bay Macron şunları söyledi: “Cezayir ulusu sömürgeciliğe ve emperyalizme karşı inşa edildi. Ukrayna’daki savaş, komşusunu işgal eden emperyal ve sömürgeci bir gücün savaşıdır.” Bu nedenle, “Cezayir halkı ancak bu sömürge savaşına karşı olabilir” sonucuna varmıştır.
Keşke bu kadar basit olsaydı.
Gelişmekte olan dünyadaki diğerleri gibi birçok Cezayirli, Soğuk Savaş sonrası NATO’nun doğusuna doğru genişlemede “emperyalizmi” görüyor.
Mezarlıkta, Fransız heyeti üyeleri, Macron’u Yahudi mezarları için ayrılmış küçük alana kadar takip etti. Önceleri sayıları 130.000’e ulaşan Cezayir Yahudileri artık yoklar.
Bunlar, savaşın sonundaki çalkantılı toplu göçün parçasıydılar, Bay Macron’un bu yıl Fransız Cezayirlilere duygusal bir konuşmasında hatırladığı ve kaç kişinin “yanlış anlaşıldığını, değerlerinizi, dilinizi, aksanınızı hor gördüğünü, kültürünüz, yetenekleriniz” “bir kıyıdan diğerine” geçerken.
Bu, tarihi düzeltmeye yönelik başka bir girişimdi. Geçen yıl Cezayir hükümetine yönelik eleştirisinin unutulup unutulmadığı sorulduğunda Macron, “Bu, trajik yanları olan bir aşk hikayesi. Önce öfkelenmediysen barışamazsın. Ben de başkan olduğumdan beri geçmişimizin yüzüne bakmaya çalıştım.”
-
Orta Doğu tarihçisi ve Bay Macron’un bölgedeki özel temsilcisi Gilles Kepel, ağustosböceklerinin yüksek bir korosu Fransız milli marşı “La Marseillaise” ile yarışırken, palmiyeler ve çamların altına bakarak, “ Bana Fransız eyaletlerindeki bir mezarlığı hatırlatıyor.” Bir an durakladı. “Aslında olan buydu.”
132 yıl boyunca, sekiz yıllık acımasız bir savaş 1962’de Fransız kontrolüne son vermeden önce, Cezayir bir sömürgeden daha fazlasıydı. Resmi olarak Fransa’nın bir eyaletiydi ve ulusal ruhun derinliklerine o kadar derinden dokunmuştu ki, 60 yıllık Cezayir bağımsızlığı, ayrılık travmasını dindirmedi. Dönüştürücü projelere verilen 44 yaşındaki Bay Macron, bunu değiştirmeye niyetli.
Bu amaçla, Cumartesi günü sona eren üç günlük bir ziyarette, çok sayıda Fransız-Cezayir ikili ulusunun da dahil olduğu büyük bir delegasyonu ihtiyatlı bir Cezayir’e getirdi. Start-up inkübatörlerini övdü, bir break-dance performansı izledi, Fransız ve Cezayirli generallerin eşi görülmemiş bir toplantısına başkanlık etti ve gaz ve hidrojen geliştirme ve spor gibi alanlarda işbirliğini belirleyen bir “Cezayir Deklarasyonu” imzaladı.
76 yaşındaki Cezayir cumhurbaşkanı Abdelmadjid Tebboune, Macron’un sert söylemiyle çelişen ifadesiz bir monotonlukla yaptığı konuşmada ziyareti “mükemmel, gerekli ve faydalı” olarak nitelendirdi.
Tebboune, Abdelaziz Bouteflika’nın 20 yıllık otokratik yönetimini sona erdiren bir halk ayaklanmasının ardından 2019’da tartışmalı bir seçimle iktidara geldi. Hareket, muazzam petrol ve gaz gelirleriyle desteklenen, özgürlüğü ve fırsatları boğan baskıcı devlet aygıtını kırmayı başaramadı.
Cezayir Cumhurbaşkanı Abdelmadjid Tebboune, Macron’un ziyaretini “mükemmel, gerekli ve faydalı” olarak nitelendirdi. Kredi… Ludovic Marin/Agence France-Presse — Getty Images
Asıl soru, Sayın Macron’un, Cezayirlilerin öfkesine rağmen, geçen yıl “geçmişin ödediği bir yıllık gelir”le geçinmek olarak nitelendirdiği, özünde değişmeyen bir hükümetle ne kadar değişimin mümkün olduğudur. Fransız suçlarına amansız bir odaklanma yoluyla gücün pekiştirilmesini kastediyordu. Aynı zamanda, Bay Macron, “Fransız kolonizasyonundan önce gerçekten bir Cezayir ulusu olup olmadığını” sordu.
Bu ziyaret kısmen ortaya çıkan kargaşanın üstesinden gelme girişimiydi.
Cezayir’in ikinci büyük şehri Oran’da bir restoran sahibi olan Nordin Saoud, “Bir şeyin değişeceğinden şüpheliyim” dedi. “Liderlerimizin hepsi Fransa’da alışverişe gidiyor ve restoranın dışında bir teras inşa etmeme bile izin vermiyor. Herhangi bir sebep verilmedi. Ne yapıyorlar?”
Cezayir’de on yıllardır ülkede nihai otorite olan geniş askeri ve güvenlik ağı nedeniyle herhangi bir aksama yaşanmadı. Polis her yerdeydi. Bu, yaklaşık 1.000 mil Akdeniz kıyı şeridine sahip ve turistlerin kameralar, meraklı gözler ve açıklık getirmesi nedeniyle neredeyse hiç turizmi olmayan bir ülke. Elbette gelir ve istihdam da getireceklerdi.
Macron’un daha fazla Cezayirliyle temasa geçtiği Oran’da alkışlar, savaşın “şehitlerini” hatırlatan münferit tezahüratlarla doluydu ve üstesinden gelmek istediği geçmişe dönük zihniyetin bir hatırlatıcısıydı.
Oran’da yaşayan önde gelen Cezayirli yazar ve entelektüel Kamel Daoud, “Cezayir’de olağan ziyaretler, aynı ritüeller, aynı eski siyasi tüneldi” dedi. “Fakat Oran’da Macron, ülkenin Cezayirli temsilcisiyle bazı diyaloglar yaptı. Macron doğrudan, Tebboune ile iyi bir anlayışa sahip ve bence o, ölü bir ilişkiyi canlandırmak için son şans.”
Cumartesi günü Cezayir Oran’da Macron daha fazla Cezayirli ile temasa geçti. Ancak alkış, savaşın “şehitlerini” hatırlatan münferit tezahüratlarla serpiştirildi. Kredi… Ludovic Marin/Agence France-Presse — Getty Images
Bay Tebboune ile, ülkelerin ulusal arşivlerinin, acı bir şekilde tartışılan bir geçmişi inceleyecek ortak bir tarihçiler komisyonuna tamamen açılması için bir anlaşmaya varıldı. Fransız ve Cezayir’in 500.000 ve 1.5 milyon ölü sayısıyla ilgili tahminleri bile büyük ölçüde birbirinden ayrılıyor.
Mezarlığın dışında duran Macron, “gerçeği ve kabulü” aradığını, ancak 2017’de cumhurbaşkanı olmadan önce Cezayir’de bir Fransız “insanlığa karşı suç” olarak tanımladığı şey için resmi bir özür bir yana, “tövbeyi” reddettiğini söyledi.
Ülkenin üçüncü en büyük Fransızca yayınlanan gazetesi Le Soir d’Algérie, birinci sayfa yorumunda, “Cezayir’de Bay Macron büyük liderlerin cesaretinden yoksundu” dedi ve onu “büyük yalanı” geri almamakla suçladı. “Cezayir Fransa tarafından kuruldu.” Oyalanan derin kırgınlıkların bir göstergesiydi.
Fransa’nın gaza bağımlılığı diğer bazı Avrupa ekonomilerinden çok daha düşük olmasına rağmen, Ukrayna’daki savaşın enerji maliyetlerini artırması ve çeşitlendirmeyi Rus gazından uzaklaştırmaya zorlamasıyla daha da keskin bir şekilde bu, Fransa’nın aşırı büyük bir ulusal çıkarıdır.
Fransa’nın Washington ve Pekin’den sonra üçüncü büyük büyükelçiliği Cezayir’de bulunuyor. Cezayir ile bağlantılı milyonlarca Fransız vatandaşı ve sakini – göçmenler ve çocukları, iki uluslular, 1962’de dağınık bir şekilde ülkelerine geri gönderilen 900.000 “Pied-Noir” Fransız Cezayirlisinin torunları – ülkeyi iç politikanın merkezine yerleştiriyor.
Fransız milliyetçisi aşırı sağ, Cezayir’in kaybını affetmeye pek hazır değil. Büyük şehirlerin kenar mahallelerindeki kasvetli projeler göçmenlerin dışlanmasından bahsediyor. İslamcı terörist saldırılar göçmen karşıtı duyguları sertleştiriyor. Karşılıklı anlaşılmazlığın girdabı derinleşiyor.
Sayın Macron çok sayıda Fransız-Cezayir ikilisinin de dahil olduğu büyük bir heyet getirdi. Kredi… Ludovic Marin/Agence France-Presse — Getty Images
Beşinci Cumhuriyet’in 16. yasama meclisini üç aydan kısa bir süre önce açan, Fransız Ulusal Meclisi’nin 79 yaşındaki duayeni ve aşırı sağ Ulusal Mitingin bir üyesi olan José Gonzalez, “Ben, memleketi Oran’dan ayrılmak zorunda kaldığında sonsuza dek terk edilmişlik duygusuyla yaralanmış bir ruh. “Tarihin fırtınası tarafından vatanımdan koparıldım.”
İyileşmemiş yaraların olağanüstü bir hatırlatıcısıydı.
Hiçbir Fransız cumhurbaşkanı, ilişkiyi yeniden şekillendirmek için Fransa’nın Cezayir’den ayrılmasından sonra doğan ilk Cumhurbaşkanı Macron kadar çaba göstermedi. İlk kez Fransız kuvvetleri tarafından yaygın olarak kullanılan işkenceyi kabul etti ve bağımsızlık savaşında Fransızların yanında savaşan Harkis olarak bilinen yüz binlerce Cezayirli Arap’ın terk edilmesi için af diledi.
Cezayir hakkında hükümetin hazırladığı bir rapor yazan ve Bay Macron’a eşlik eden tarihçi Benjamin Stora, “Tek bir konuşmada veya ziyarette her şeyi tersine çevirmeyeceğiz” dedi. Ama biz tarihi özgürleştirmek, hafızayı özgürleştirmek, delegasyonumuzdaki Fransız-Cezayirlilerin sayısıyla birlikte Fransa’nın bugün gerçekte ne olduğunu daha fazla insanın dolaşması ve göstermesi için özgürleştirmek istiyoruz.”
Macron’a Cezayir asıllı şefler, akademisyenler, parlamenterler, film yönetmenleri ve bakanlar eşlik etti. Tarihçi Bay Kepel, başkanlık uçağında pasaportlar toplanırken bunların yaklaşık dörtte birinin yeşil veya Cezayirli olduğunu fark ettiğini söyledi.
Bir dereceye kadar, Afrika’nın en büyük ülkesi odağını Fransa’dan kaydırdı.
Cezayir kısa süre önce, Çinli işçilerin yardımıyla Cezayir’de (kapasitesi 120.000 kişi olan ve nihai maliyeti bilinmeyen) anıtsal bir Ulu Cami inşa etti, ilkokullarda Fransızca yerine İngilizce öğretimine geniş çaplı bir geçiş emri verdi ve bağları pekiştirdi. Başkan Vladimir V. Putin’in Rusya’sı.
Güvenlik personeli, Macron’un ülkeyi ziyareti öncesinde Perşembe günü Cezayir Ulu Camii’nde devriye gezdi. Kredi… Ludovic Marin/Agence France-Presse — Getty Images
Rusya’nın Ukrayna’daki savaşına gelince, Bay Macron şunları söyledi: “Cezayir ulusu sömürgeciliğe ve emperyalizme karşı inşa edildi. Ukrayna’daki savaş, komşusunu işgal eden emperyal ve sömürgeci bir gücün savaşıdır.” Bu nedenle, “Cezayir halkı ancak bu sömürge savaşına karşı olabilir” sonucuna varmıştır.
Keşke bu kadar basit olsaydı.
Gelişmekte olan dünyadaki diğerleri gibi birçok Cezayirli, Soğuk Savaş sonrası NATO’nun doğusuna doğru genişlemede “emperyalizmi” görüyor.
Mezarlıkta, Fransız heyeti üyeleri, Macron’u Yahudi mezarları için ayrılmış küçük alana kadar takip etti. Önceleri sayıları 130.000’e ulaşan Cezayir Yahudileri artık yoklar.
Bunlar, savaşın sonundaki çalkantılı toplu göçün parçasıydılar, Bay Macron’un bu yıl Fransız Cezayirlilere duygusal bir konuşmasında hatırladığı ve kaç kişinin “yanlış anlaşıldığını, değerlerinizi, dilinizi, aksanınızı hor gördüğünü, kültürünüz, yetenekleriniz” “bir kıyıdan diğerine” geçerken.
Bu, tarihi düzeltmeye yönelik başka bir girişimdi. Geçen yıl Cezayir hükümetine yönelik eleştirisinin unutulup unutulmadığı sorulduğunda Macron, “Bu, trajik yanları olan bir aşk hikayesi. Önce öfkelenmediysen barışamazsın. Ben de başkan olduğumdan beri geçmişimizin yüzüne bakmaya çalıştım.”
-